Nổi Loạn Ashrafid, Cuộc Đảo Chánh Trị Chống Lại Triều Đại Afsharid Và Sự Khởi Thượng Của Nhà Qajar

Cuối thế kỷ 18, Iran đang trải qua một giai đoạn vô cùng bất ổn. Sau khi Shah Tahmasp II của triều đại Safavid qua đời vào năm 1740, vương quốc rơi vào tay những người cai trị yếu kém và tham lam. Trong khoảng trống quyền lực này, Nader Shah Afshar, một vị tướng tài ba và đầy tham vọng đã nổi lên từ quân đội.

Nader Shah đã thống nhất Iran trong một loạt các chiến dịch quân sự ngoạn mục, đánh bại cả Đế chế Mughal của Ấn Độ và Đế chế Ottoman của Thổ Nhĩ Kỳ. Tuy nhiên, Nader Shah lại là một nhà cai trị tàn bạo và độc đoán. Ông áp đặt thuế nặng nề lên người dân và đàn áp bất kỳ cuộc nổi dậy nào chống lại quyền lực của mình.

Sau khi Nader Shah bị ám sát vào năm 1747, Iran rơi vào tình trạng hỗn loạn sâu hơn. Các tiểu vương và thủ lĩnh bộ lạc tranh giành quyền lực, tạo ra một thời kỳ bất ổn và bạo lực kéo dài gần hai thập kỷ. Trong bối cảnh hỗn độn này, cuộc nổi loạn Ashrafid đã nảy sinh như một tia sáng hy vọng cho những người dân Iran đang khao khát sự thay đổi.

Nguyên nhân của Nổi Loạn Ashrafid

Nổi Loạn Ashrafid, diễn ra từ năm 1747 đến 1750, được khởi xướng bởi một dòng họ Qajar có tên là Ashraf. Họ đã tận dụng sự yếu kém của triều đại Afsharid để nổi dậy và lật đổ chế độ cai trị hiện tại. Các yếu tố chính dẫn đến cuộc nổi loạn này bao gồm:

• Sự bất mãn sâu sắc: Người dân Iran ngày càng chán ghét sự cai trị tàn bạo và tham lam của triều đại Afsharid.
• Khát vọng thay đổi: Nhiều người tin rằng cần một nhà lãnh đạo mới, công chính và có khả năng khôi phục lại trật tự và thịnh vượng cho đất nước.
• Sự ủng hộ rộng rãi: Cuộc nổi loạn Ashrafid đã thu hút sự ủng hộ của nhiều bộ lạc và tiểu vương dissatisfaction với triều đại Afsharid.

Diễn Biến Của Cuộc Nổi Loạn

Cuộc nổi loạn bắt đầu bằng một cuộc khởi nghĩa nhỏ ở tỉnh Mazandaran, quê hương của dòng họ Ashraf. Dưới sự lãnh đạo tài ba của Karim Khan Zand, người đã lợi dụng sự ủng hộ của người dân và bộ lạc địa phương, phong trào nhanh chóng lan rộng khắp Iran.

Karim Khan Zand là một chiến binh tài giỏi và có uy tín trong quân đội. Ông đã tổ chức quân đội của mình một cách hiệu quả và áp dụng chiến thuật du kích để chống lại quân đội Afsharid đông đảo hơn.

Các trận đánh quan trọng bao gồm:

• Trận chiến Abadan: Karim Khan Zand đã giành được chiến thắng vang dội trước quân đội Afsharid, đánh dấu sự khởi đầu của cuộc nổi loạn Ashrafid.
• Cuộc vây hãm Isfahan: Thủ đô Iran lúc bấy giờ, Isfahan, đã bị bao vây trong một thời gian dài. Cuối cùng, Karim Khan Zand đã chiếm được thành phố và truất ngôi Shah Ebrahim Afshar.

Kết Quả Của Nổi Loạn Ashrafid & Sự Khởi Thượng Của Nhà Qajar

Nổi loạn Ashrafid đã chấm dứt triều đại Afsharid, mở đường cho sự trỗi dậy của nhà Qajar. Karim Khan Zand đã trở thành người cai trị Iran sau khi đánh bại các đối thủ khác. Tuy nhiên, ông từ chối xưng vương và chỉ chấp nhận chức danh “Vua của các Vua” (Padshah-i Padshahan).

Karim Khan Zand được nhớ đến là một vị lãnh đạo có tài và công chính, đã mang lại sự ổn định và thịnh vượng cho Iran sau nhiều năm hỗn loạn. Ông đã:

• Khôi phục trật tự: Karim Khan Zand đã dập tắt các cuộc nổi loạn và tái lập trật tự trên toàn quốc.
• Cải cách hành chính: Ông đã thực hiện một số cải cách quan trọng trong hệ thống hành chính, giúp tăng cường hiệu quả của chính quyền.

Sự Trỗi Thắng Của Nhà Qajar

Sau khi Karim Khan Zand qua đời vào năm 1779, con trai ông là Mohammad Sadeq Khan đã kế thừa ngai vàng. Tuy nhiên, Mohammad Sadeq Khan không đủ tài năng để duy trì quyền lực và Iran lại rơi vào tình trạng hỗn loạn.

Trong thời gian này, dòng họ Qajar, vốn có liên hệ với Karim Khan Zand, đã lên nắm quyền. Agha Mohammad Khan Qajar, một vị tướng đầy tham vọng và tàn bạo, đã đánh bại các đối thủ khác và tự xưng là Shah của Iran vào năm 1796. Sự kiện này đánh dấu sự khởi đầu của triều đại Qajar.

Bảng Tóm tắt:

Cuộc nổi loạn Ashrafid là một sự kiện lịch sử quan trọng đã thay đổi dòng chảy của Iran. Nó đã chấm dứt một triều đại suy yếu và mở đường cho sự trỗi dậy của nhà Qajar. Karim Khan Zand được nhớ đến là một vị lãnh đạo tài năng, đã mang lại sự ổn định và thịnh vượng cho đất nước sau những năm tháng đầy biến động.